November vind ik wel de minst aangename maand van het jaar, ik zie er al weer weken tegenop. De dagen worden zo kort, de regen striemt tegen de ruiten en er liggen hopen nat blad op het gras. In december gebeurt er tenminste nog wat, al dan niet met Sint en Piet. De dagen zijn zó kort dat het licht de hele dag niet uit hoeft. Maar vandaag was het zo'n dag dat ik intens genoot van heerlijk herfstweer, prachtige wolken stoven langs de hemel, de zon scheen er tussendoor en belichtte de oranjerood gekleurde krentenbomen, de goudgele vogelkers en de amerikaanse eik kleurt van geel naar oranje naar rood naar bruin in één boom tegelijk.

Als ik door een woonwijk rijd, kijk ik automatisch altijd naar de tuinen, beroeps- deformatie zullen we maar zeggen. In deze tijd word ik herhaaldelijk getroffen door planten met prachtige herfsttinten. De Japanse esdoorns bijvoorbeeld, juweeltjes in diep-donkerrood of okergeel, of de gevleugelde kardinaalsmuts (Euonymus alatus). Zomers zie je ze nauwelijks staan, maar in de herfst is hun bloedrode kleur bijna net zo opvallend als de geelbloeiende Forsythia in het voorjaar.

Bij het maken van een beplantingsplan is het belangrijk dat er in ieder jaargetijde wel wat te beleven valt in de tuin. In het voorjaar en zomer is er genoeg keuze, maar in deze tijd zijn er een paar planten die beslist tot mijn favorieten behoren.

Ik ben bijvoorbeeld dol op de Japanse anemonen, vooral de witte Anemone japonica 'Honorine Jobert' is voor een tuin met normale niet te natte tuingrond en in de halfschaduw een heerlijke vaste plant. In het voorjaar is het blad al mooi, in de zomer steekt hij zijn dikke bloemknoppen aan stevige stelen tussen het blad omhoog, in september en oktober bloeit hij met hagelwitte bloemen en zachtgeel hart uitbundig en eindeloos sierlijk.

Nu, in november wuiven de uitgebloeide bloemen als ronde bolletjes op de lange stelen in de wind. Als je geluk hebt barsten deze in de winter open en komt er een zacht watachtig vruchtpluis uit. Als de slakken afgelopen zomer de hosta's niet opgevreten hebben, zijn deze grote, decoratieve bladeren nu goudgeel gekleurd. Een beetje verwelkt wel, maar dat bijna vergane blad met glinsterende spinnewebben is juist zo mooi.

Zeker ook in combinatie met de Persicaria amplexicaule 'Speciosum', een 60 cm. hoge duizendknoop met donkerrode aren en al naar geel verkleurend blad Asters zijn natuurlijk herfstbloeiers bij uitstek, maar meestal vind ik de kleuren veel te fel, het worden dan van die op zichzelf staande 'bloemkolen', die geen contact hebben met de verwelkende planten om hen heen. Maar een paar soorten zijn kleinbloemig en hebben 'oude' kleuren, die goed passen in een herfstborder. Bijvoorbeeld Aster divaricatus en Aster laterifolius 'Horizontalis'. De gele hoge Rudbeckia, u weet wel, die met dat bruine, dikke hart en gele bloemblaadjes daar omheen, is ook een echte herfstridder. Maar hij woekert nogal en zelf houd ik eigenlijk meer van geel in het voorjaar, want dat belooft zoveel goeds voor de zomer.

En dan zijn er natuurlijk de grassen, een verhaal apart in het beplantingsplan, maar ze geven de herfsttuin een heel bijzondere sfeer met hun zilveren aren, waar de zon zo mooi doorheen schijnt. Als er weinig herfstbloeiers in een tuin zijn, stort een tuin in september in elkaar en wordt het een wilde rommelboel. Vanzelfsprekend krijgt men zin om alles kort te knippen, blad eruit, bollen erin. Kortom de tuin wordt winterklaar gemaakt. Hét toverwoord van de hoveniers.

Zeker, in veel gevallen kan het niet anders, maar als u de schoonheid van het verval in de herfst kunt waarderen, raad ik u aan vóór het blad valt, de hele tuin nog een keer te wieden, en dan te laten voor wat het is. Natuurlijk knipt u hier en daar wat omgevallen slierten weg, maar voor de planten is het het beste om ze in hun eigen tempo te laten afsterven. Het echte opruimwerk komt dan pas in februari. Bovendien heeft u in de winter dan geen kale tuin, maar een eldorado voor vogels, die naar zaadjes zoeken en beestjes die er gemakkelijk hun winterslaap kunnen houden en een betoverende tuin als het sneeuwt of ijzelt. Wat is er niet leuker dan dat.